برای بیش از دو دهه، اتحادیه اروپا به دنبال گاز از ذخایر عظیم دریای خزر بوده است. در این مدت، پروژه های بزرگ خط لوله مطرح و فراموش شده است. در تمام این مدت، این بلوک بیشتر به گاز روسیه وابسته شده است.
من به عنوان یک روزنامه نگار که 25 سال گذشته را به صورت تخصصی در مسائل انرژی ترکیه و خزر گذرانده ام، از دیدن رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون در لاین، تعجب نکردم. ماه گذشته در باکو به شدت در تلاش برای منبع یابی بود حجم اضافی گاز روسیه، همانطور که ماموران امنیتی مدت‌ها پیش پیش‌بینی می‌کردند، اکنون از محدودیت عرضه خود در اتحادیه اروپا استفاده می‌کند تا در مورد جنگ خود در اوکراین امتیاز بدهد.
اما چرا بروکسل مدت‌ها پیش گاز خزر را تامین نمی‌کرد؟ تنها در سال 2020 بود که سرانجام مقادیر اندکی در امتداد یک به اصطلاح "کریدور گاز جنوبی" به اروپا جریان یافت. در باکو، فون در لاین وعده ای غیر الزام آور داد که این منابع ممکن است تا سال 20 دو برابر شود و به 2027 میلیارد متر مکعب در سال (میلیارد متر مکعب) برسد. این مقدار ناچیز است. این رقم را با 155 میلیارد متر مکعب مقایسه کنید، یعنی چیزی که روسیه در سال گذشته عرضه کرد و 40 درصد تقاضای اتحادیه اروپا را تامین کرد.
چیزی به طرز وحشتناکی اشتباه پیش رفت
مشکل اصلی اصرار بروکسل بر توسعه خطوط لوله توسط شرکت‌های خصوصی بوده و از نظر تجاری قابل دوام باشد. اتحادیه اروپا تمایلی به ایجاد زیرساخت های لازم با این فرض که نیروهای بازار پیشتاز خواهند بود، نبوده است. شاید این اتفاق در دنیای رقابت کامل رخ دهد. اما نیروهای بازار قادر به رقابت با گازپروم، یک شرکت انحصاری روسیه که بر اساس قوانین خود عمل می کند، نبوده اند.
در تئوری، همانطور که یکی از تکنوکرات های اتحادیه اروپا صبورانه برای من توضیح داد، ایجاد یک پروژه خط لوله تجاری قابل دوام برای انتقال گاز خزر به اروپا ساده است: شما باید اروپایی ها برای خرید گاز قرارداد امضا کنند، کاری که آنها مایل به انجام آن هستند. این جریان درآمد را تضمین می‌کند و بانک‌ها را قادر می‌سازد تا ده‌ها میلیارد دلار بودجه مورد نیاز برای توسعه میدان‌ها و خطوط لوله انتقال گاز را تامین کنند.
ساده - اما، او هشدار داد، عکس آن نیز صادق است. اگر مانند گازپروم، منابع مالی دارید، می توانید ادامه دهید و خطوط لوله را بسازید و سپس خریداران را تضمین کنید - که منافع اصلی آنها تامین کوتاه مدت است، نه امنیت بلند مدت. در این روند، گازپروم عملاً توسعه خطوط لوله رقیب را مسدود کرده است.
به‌طور خلاصه، اروپا فرصت‌های متوالی را برای واردات گاز از خزر از دست داد و به خود اجازه داد باج‌گیری شود.
اگر گازپروم فقط آزاد شود
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و ظهور کشورهای مستقل و غنی از گاز دریای خزر همزمان با کاهش تولید گاز خود اروپا و اولین هشدارها در مورد وابستگی بیش از حد به روسیه بود.
قراردادها و خطوط لوله دوران شوروی به این معنی بود که روسیه در اوایل دهه 30 1980 درصد گاز آلمان را تامین می کرد. سال گذشته، آلمان برای بیش از نیمی از گاز مصرفی خود به گازپروم متکی بود. با چنین خریدار مشتاق، گازپروم خطوط لوله خود را تامین مالی کرد.
در مقابل، رساندن گاز دریای خزر به اروپا مستلزم توسعه میدان‌های گازی فراساحلی دشوار و ساخت خطوط لوله‌ای بود که 3,500 کیلومتر از چندین کشور می‌گذرد و تنها با هنجارهای دموکراتیک و تجاری آشنایی اجمالی داشت – که برخی از آنها به سختی در شرایط عادی صحبت می‌کردند.
بروکسل فرض می‌کرد که آزادسازی اقتصاد روسیه به انحصار گازپروم پایان می‌دهد، در حالی که یک بازار اروپایی که توسط قراردادهای قانونی قابل اجرا اداره می‌شود، رقابت آزاد و قیمت‌گذاری رقابتی را تضمین می‌کند. اگر گاز خزر از نظر تجاری قابل دوام بود، بخش خصوصی می توانست آن را به بازار بیاورد.
بخش خصوصی تلاش کرد، اما بارها با موانع غیرقابل عبور روبرو شد.
اولین تلاشی که در سال 1999 با حمایت قوی واشنگتن آغاز شد، شاهد مشارکت غول های آمریکایی جنرال الکتریک و بچتل در یک پروژه جاه طلبانه برای تولید بیش از 30 میلیارد متر مکعب گاز از میادین ترکمنستان بود که از طریق "خط لوله ترانس خزر" به آذربایجان و ترانزیت می شود. از طریق گرجستان به ترکیه.
آنکارا موافقت کرد که نیمی از گاز را بگیرد و خطوط لوله را برای انتقال بقیه به اروپا توسعه دهد و ظاهراً تأمین مالی پروژه را تأمین کند.
با این حال، این شرکت نه بر اساس دلایل تجاری، بلکه پس از کشف میدان گازی غول پیکر خود آذربایجان، شاه دنیز، و شکست باکو و عشق آباد در توافق بر سر اشتراک خط لوله برنامه ریزی شده، تأسیس شد. آیا تضمین‌های اروپایی برای درآمد حاصل از فروش گاز می‌تواند دو کشور نوظهور را متقاعد کند که با یک خط لوله مشترک موافقت کنند؟ ما هرگز نمی دانیم. بروکسل علاقه چندانی به پروژه ترانس خزر نشان نداد. (روسیه نیز با این استدلال که دریای خزر یک دریاچه است، آب سرد را روی خط لوله انداخت و بنابراین آذربایجان و ترکمنستان قبل از ساخت هر چیزی در بستر دریا به تایید آن نیاز داشتند).
در حالی که ترکمنستان به حاشیه رانده شد، در سال 2001 ترکیه و گرجستان قراردادهایی را برای برداشت بخشی از گاز تازه کشف شده آذربایجان امضا کردند. این امر به کنسرسیوم تحت رهبری BP اجازه داد تا شاه دنیز را توسعه دهد و خط لوله قفقاز جنوبی (SCP) را بسازد که در نهایت گاز آذربایجان را در سال 2006 به شرق ترکیه رساند.
در انتظار نابوکو
طرح های خط لوله قفقاز جنوبی الهام بخش شرکت های اروپایی بود و در سال 2002 شرکت OMV اتریش کنسرسیومی را با اپراتورهای دولتی انتقال گاز ترکیه، بلغارستان، رومانی و مجارستان تشکیل داد تا طرح های خط لوله 31 میلیارد مترمکعبی "نابوکو" را برای انتقال گاز از منابع متعدد خزر به مقصد توسعه دهد. مرکز تجارت گاز باومگارتن اروپا در اتریش.
کمیسیون اروپا سرانجام به این موضوع علاقه نشان داد و نیمی از هزینه یک مطالعه امکان سنجی را تامین کرد. اما تنها شش سال بعد با انتشار کتاب بود دومین بررسی استراتژیک انرژی اتحادیه اروپادر سال 2008، نگرانی در مورد وابستگی فزاینده به روسیه به سیاست واقعی برای توسعه «کریدور گاز جنوبی» تبدیل شد. مرور اظهار داشت:یک کریدور گازی جنوبی باید برای تامین گاز از منابع خزر و خاورمیانه ایجاد شود که به طور بالقوه می تواند بخش قابل توجهی از نیازهای آینده اتحادیه اروپا را تامین کند. این یکی از بالاترین اولویت‌های امنیت انرژی اتحادیه اروپا است.»
با این حال، بروکسل به این ایده که توسعه شغلی برای بخش خصوصی است، متعهد بود. این شرکت نتوانست نابوکو یا هر پروژه خط لوله دیگری را که می تواند با این طرح مطابقت داشته باشد شناسایی کند.
در همان زمان نابوکو با چالش های دیگری روبرو بود.
دو پروژه کوچکتر در حال تلاش برای انتقال گاز آذربایجان به اروپا بودند. و گازپروم خط لوله غول پیکر 63 میلیارد مترمکعبی خود را "جریان جنوبی" از طریق دریای سیاه به بلغارستان اعلام کرده بود که بازار اروپا را باتلاق خواهد کرد.
نابوکو نتوانست گازی را برای پر کردن ظرفیت 31 میلیارد متر مکعب خود پیدا کند. برنامه ریزان به ترکمنستان، سپس ایران و حتی عراق نگاه کردند. اما با توجه به اینکه آذربایجان هنوز تمایلی به ترانزیت گاز ترکمنستان ندارد، ایران تحت تحریم های بین المللی قرار گرفته و عراق درگیر مشکلات پایان ناپذیر خود است، هیچ کدام امیدی به گاز در یک جدول زمانی قابل اجرا نداشتند. شاه دنیز آذربایجان می‌توانست کمتر از 20 میلیارد مترمکعب نفت تامین کند، و کنسرسیوم تحت رهبری BP که این میدان را توسعه می‌دهد، تمایلی به واگذاری گاز خود به نابوکو نداشت، مگر اینکه حامیان نابوکو تامین‌کنندگان دیگری پیدا کنند تا اطمینان حاصل شود که از نظر تجاری قابل دوام است.
اگر اتحادیه اروپا به اندازه کافی متعهد به ایجاد کریدور گاز جنوبی خود بود، می‌توانست نابوکو را پروژه‌ای با «اهمیت استراتژیک» معرفی کند و تأمین مالی را تضمین کند و از ساخت خط لوله اطمینان حاصل کند.
در این رویداد، دولت آذربایجان از انتظار خسته شد و اعلام کرد که برای خط لوله 31 میلیارد مترمکعبی خود در سراسر ترکیه، موسوم به خط لوله ترانس آناتولی (TANAP)، که عملاً نابوکو را نابود کرد، بودجه مالی خواهد کرد.
ساخت و ساز در سال 2015 آغاز شد. پس از عبور از یونان، TANAP با یکی از رقبای نابوکو، خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) متصل شد.
عرضه به ترکیه در سال 2018 آغاز شد، در نهایت گاز در پایان سال 2020 به ایتالیا می رسد.
مطالب مرتبط: تقاضای گاز طبیعی از تولید بیشتر است
بیست و یک سال پس از اولین صحبت جدی مبنی بر انتقال گاز خزر به اروپا و 12 سال پس از تبدیل شدن کریدور گاز جنوب به سیاست اتحادیه اروپا، بازار سرانجام گاز خزر را به مصرف کنندگان اروپایی رساند.
اما کریدور گاز جنوبی تنها 10 میلیارد متر مکعب به اروپا می برد (این میزان در سال جاری به 12 میلیارد مترمکعب افزایش خواهد یافت). آیا می توان آن را به عنوان یک موفقیت در نظر گرفت؟ آیا این تعهد بروکسل به دور شدن از روسیه را تایید می کند؟
دور از آن. در همان دوره 21 ساله، گازپروم سه خط لوله گاز بزرگ به اروپا را با ظرفیت کل بیش از 125 میلیارد متر مکعب راه اندازی کرد.
تنها آخرین آنها، خط 55 میلیارد مترمکعبی نورد استریم 2 - که بخشی از آن توسط شرکت‌های گاز آلمان تامین می‌شود، با موانع جدی مواجه شد، زمانی که اولاف شولز، صدراعظم آلمان در نهایت به فشار اتحادیه اروپا و ایالات متحده سر تسلیم فرود آورد و عملیات را مسدود کرد. در ماه فوریه 22، 2022دو روز قبل از ورود تانک های روسی به اوکراین.
اشتباهات گران قیمت
افزایش بیشتر حجم گاز خزر به اروپا امکان پذیر است. ترکمنستان که تا به امروز عملاً از کریدور گاز جنوبی منجمد شده است. دارای ذخایر 13.6 تریلیون متر مکعب است - چهارمین بالاترین در جهان. روابط با آذربایجان دارد گرم شده و روسیه حتی مخالفت خود را کنار گذاشت به خط لوله ترانس خزر در سال 2018.
اما تحویل حجم کافی به اروپا برای جایگزینی یا رقابت معنادار با گاز روسیه ده‌ها میلیارد دلار و همکاری مشتاقانه کشورهایی که خطوط لوله جدید باید از طریق آنها ساخته شوند، نیاز دارد. مهمتر از آن، بروکسل ممکن است نیاز داشته باشد که اصرار خود را بر اساس قوانین بازار نئولیبرال بازی کند.
حتی در آن زمان نیز چنین خط لوله ای سال ها طول خواهد کشید و در این مدت اروپا به روسیه وابسته خواهد ماند.
این موضوع این سوال را مطرح می‌کند که آیا سرمایه‌گذاری هنگفت مورد نیاز برای گاز دریای خزر ممکن است برای یک موضوع مهم انرژی دیگر که به طور فزاینده‌ای در طول دو دهه گذشته زمان من را به خود مشغول کرده است - یعنی توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر اروپا برای دستیابی به اهداف کاهش کربن مصرف شود.
عدم تحقق تحویل حجم قابل توجهی گاز دریای خزر به اروپا یک اشتباه گران قیمت است. شواهد موج های گرما و آتش سوزی های جنگلی امسال نشان می دهد که عدم رسیدگی به تغییرات آب و هوایی ممکن است گران تر باشد.
توسط Eurasianet.org
بیشترین خواندن برتر از Oilprice.com:
منبع: https://finance.yahoo.com/news/why-europe-didn-t-ramp-150000960.html